با توجه به روند فزاینده افزایش جمعیت منابع محدود و فقر و گرسنگی پنهان لازم است برنامه اقتصادی همه جانبی ای تدوین گردد در بخش کشاورزی و زیر مجموعه آن دامپروری و پرورش طیور یکی از مواردی است که در کوتاه مدت و با هزینه کمتر مارا به اهداف اقتصادی می رساند بدین لحاظ نیاز به مدیریت چنین واحدهایی است تا با تاکید بر اصلاح نژاد طیور جهت بالارفتن راندمان تولیدبهترین شرایط محیطی را فراهم نمایند. از این لحاظ که غذا در پرورش طیور بیشترین هزینه را دارد مساله عمده و اساسی است کنجاله سویا امروزه به دلیل کیفیت مناسب و اقتصادی سهم بسزایی در جیره طیور دارد بر این اساس در این مقاله سعی شده است که اهمیت این ماده غذایی را از لحاظ ترکیبات آن و مقایسه آن با دیگر منابع پروتئینی بیان نماید . به طور کلی می توان گفت که کنجاله سویا یک ماده غذایی بهداشتی و اقتصادی است و به لحاظ ترکیبات شیمیایی مناسب در جیره طیور نقش مهمی ایفا می کند.

دوره اول خشکی اززمان خشكي گاوتا 21 روزقبل اززايش است.
دراين دوره مصرف علوفه خوشخوراك ازاهميت ويژه اي برخورداراست ومصرف كنسانتره بايدبه حداقل برسد.ميزان مصرف علوفه دراين دوره بسيارمهم است ودرصدزيادي ازجيره روزانه به اين مورد تعلق دارد.براي اينكه بدانيم گاوشيري درروز چه مقداري ماده خشك مصرف مي كند ازفرمول : 0/185* وزن زنده گاو = مصرف ماده خشك روزانه گاوخشك
استفاده مي كنيم . مثلا گاوخشكي باوزن 600 كيلوگرم بايدروزانه 1/11 كيلوگرم  ماده خشك مصرف نمايد.بهتراست علوفه دراين دوران بيشترازيونجه وسيلوي ذرت باشد.مصرف سيلوي ذرت دراين برهه تا 8 كيلوگرم نيزمي تواند لحاظ شود ومصرف يونجه خوشخوراك نيزتا 3 كيلوگرم درروزمشكلي رابوجودنمي آورد.به علت خوشخوراكي سيلوي ذرت بهتراست مصرف آن دراين دوره به ميزان 30 درصد كل جيره يا همان مقدارتوصيه شده دربالا انجام گيرد.

مراتع و علوفه جزء ارزانترين منابع خوراكي براي تغذيه گوسفندان محسوب مي شوند. در سيستم چرا ذخيره علوفه گونه هايي مانند: مخلوط علوفه شبدر، و علوفه غلات مانند: علوفه چاودار، يولاف و جو به منظور رفع نياز مواد خوراكي در زمستان كاهش مي يابد. در سيستم چراي گياهان فرصت بيشتري براي تغذيه گوسفند وجود دارد. چراي بيش از حد مي تواند بيشتر احتياجات انرژي و پروتئين ميش ها را فراهم كند و به عنوان تامين كننده انرژي براي توليد، نگهداري و رشد جايگزين غلات شود.در بسياري از سيستم هاي مرسوم چرا، حيوانات در تمام سال در منطقه اي خاص از مراتع نگهداري مي شوند. در چنين سيستم هايي بايد تعادل صحيح بين دام و مرتع حفظ شود. در فصل زمستان بايد علوفه خشك با كيفيت بالا و كنسانتره مناسب در جيره غذايي ميش ها منظور شود. ميش هاي خشك مي توانند در مرتع به تنهايي نگهداري شده و هنگامي كه با علوفه خشك تغذيه مي شوند ممكن است طي 4 هفته آخر از بره زايي به مكمل هاي افزودني احتياج پيدا كنند.

طیور به بیماری های مختلفی از جمله بیماریهای باکتریایی مبتلا میگردند طبیعت خاص پرورش طیور که به تعداد زیاد و بصورت متراکم پرورش داده می شوند امکان بررسی و رسیدگی به وضعیت تک تک آنها را غیر ممکن می سازد بدین لحاظ هنگام شیوع بیماری در گله امکان درمان و کنترل آن به ویژه در صورت مسری بودن بیماری کم است و می تواند تمام گله را در زمان کوتاهی درمعرض خطر تا حد نابودی قرار دهد حتی در صورتی که بتوان بیماری را کنترل کرد علاوه بر مرگ و میر کاهش رشد و در نتیجه تولید ، هزینه زیادی نیز به منظور خرید دارو به مرغدار تحمیل می شود شاید ذکر این نکته خالی از فایده نباشد که تهیه دارو بخش عمده ای ازهزینه مرغداری را به خود اختصاص می دهد از این رو پیشگیری از بیماری بر درمان به ویژه در بیماریهای طیور تقدم دارد بدین منظور باید اصول صحیح پرورش طیور همچون انتخاب جوجه سالم ، تغذیه مناسب ، شرایط لانه و تراکم مناسب آن ، نگهداری جوجه های همسن ، معدوم کردن لاشه های طیور بیمار و پیشگیری از ورود آلودگیهای مختلف به مرغداری و استفاده از مواد ضد عفونی مناسب در مواقع لازم رعایت شود را دیگر پیشگیری از وقوع بیشتر بیماری ها که باید همگام با مسایل فوق صورت گیرد واکسینه کردن طیور است که باید طبق برنامه زمان بندی شده در مورد هر بیماری انجام شود اما علی رغم رعایت موارد فوق به منظور کاهش علایم و عوارض بیماریها استفاده از داروها و آنتی بیوتیکها اجتناب ناپذیر می باشد در غیر اینصورت بیماری قادرست تاحد نابودی تمام گله پیشرفت نماید از این روست که استفاه از داروها و مواد شیمیایی مطرح می گردد .

گزارش بيماري
روستاي فتح آباد كوار در 45 كيلومتري جنوب شرقي شيراز قرار دارد. اين روستا با دارا بودن بيش از 8000راس گاو وگوساله پرواري از مهمترين مراكز پرواربندي استان فارس مي باشد. با توجه به ورود گوساله هاي پرواري بصورت قاچاق از نقاط مرزي كشور به اين روستا در سالهاي 67 و 73 شاهدبروز بيماري طاعون گاوي بوده ايم.لذا بروز هر گونه بيماري مخاطي در اين روستا با دقت نظر خاص ، بررسي مي گردد.
در تاريخ 21/6/82 متعاقب گزارش يك مورد بيماري در يك باب گاوداري پرواري واقع دراين روستا ‍ واحد بررسيهاي شبكه دامپزشكي شهرستان شيراز به محل عزيمت كرده و نسبت به بازديد و بررسي گاوداري اقدام لازم را بعمل آورد و نهايتاً مشكوك به بيماري مخاطي گرديد.
تعداد 83 راس گوساله پرواري 100 روز قبل از شهرستان كازرون خريداري و به اين محل منتقل شده بود. علائم بيماري از مورخه 15/6/82 در گاوداري ظاهر گرديد و دامها به درمانهاي علامتي پاسخ نداده بودند.

استرس گرمایی یکی از مشکلات عدیده ای است که دامداران خصوصاً، دامدارانی که در مناطق گرمسیر حضور دارند با آن مواجه هستند.بطور معمول زمانی که دمای هوا رو به افزایش می باشد بدن گاوها در طول مدت 2 تا 7 هفته خود را با شرایط مطابقت داده و در این هنگام تبخیر از سطح بدن مکانیسم اصلی دفاع در برابر این گرما و افزایش دما می باشد. این تبخیر می تواند بوسیله انسان با ایجاد دوش هایی در محل شیردوشی و یا بوسیله فیزیولوژی طبیعی بدن حیوان از طریق افزایش تعداد تنفس و یا افزایش میزان فعالیت غدد عرق ایجاد شود. زمانی که دمای هوا بطور ناگهانی و یا بیشتر از سطح تحمل بدن حیوان بالا می رود، هموستازی بدن تعادل خود را از دست داده و کاهش اشتها و تولید و کاهش تولید مثل و حتی مرگ را به همراه دارد.برای کنترل این معضل و به حداقل رساندن آن روش های مختلفی موجود می باشد که در دو بخش کنترل استرس گرمایی که باعث کاهش تولید شیر می شود و کنترل استرس گرمایی که باعث کاهش تولید مثل می شود بحث خواهد شد:

درجه حرارت احتمالاً مهمترین عامل محیطی است که برجنین تأثیر می گذارد. در حرارت بهینه برحسب سایر عوامل از قبیل مدل دستگاه جوجه کشی- رطوبت یا قرار داشتن جنین های چندسنی در دستگاه تغییر پیدا می کند. بتدریج که جنین رشد می یابد. تا رسیدن به مراحل مختلف، درجه حرارت بهینه نیز ظاهراً تفاوت پیدا می کند.وقتی دستگاه جوجه کشی با بهینه حرارتی کار کند میزان رشد جنین به حد کافی و کامل خواهد بود. حرارت پایینتر از حد بهینه نیز منجر به رشد ضعیف تر جوجه بعد از تولد می باشد . درجه حرارت مطلوب در دوره جوجه کشی برای ماشین هائیکه هوا در آنها به چرخش می افتد تقریباً 37 تا 38 درجه سانتیگراد و برای ماشین هائیکه هوا در قسمت بالای تخم مرغها به حالت سکون است 38 تا 39 درجه سانتیگراد می باشد.

بهره گیری از روش های مختلف شامل استفاده از تجربیات فردی و برنامه های کنترل کیفیِ کارآمد تاثیرِ بهتری برکاهشِ هزینه ها و تنظیم فرمولاسیون خوراک جهت بدست آوردنِ بازده بهتر دارد. فرمولاسیون دقیق و علمی توسط کارشاناسان با استفاده از کاهش مقادیر غیرضروری خوراک و تقلیل هزینه های بالای خوراک می تواند نیازهای احتمالی جیره را رفع کند.
استفاده از حداقل خوراک یا به کارگیریِ جیره هایی با هزینه کمتر و تاکید بر کاهشِ هزینه نهایی خوراک ممکن است اثرات سوئی بر عملکردِ گله و پتانسیلِ وراثتی داشته باشد. علاوه بر آن تاثیر بر بازده اقتصادی رانیز نمی توان از نظر دور داشت.(نویسنده ضمن آنکه استفادهء بیش ازحد مقادیر اضافی خوراک را توصیه نمی کند و اصول علمی و تجربی را برای فرمولاسیون خوراک مقدم می شمارد ، تاکید بیش از حد بر کاهش هزینه ها را که با افراط به سلامت گله آسیب می رساند را نیز مردود می داند.ـ مترجم ) گا ها برخی تصور می کنند تنها وظیفهء متخصصین علم تغذیه به حداقل رساندن هزینهء خوراک موسسات مرغداری است. اما درک این تصور کمی مشکل است ، به عنوان مثال آیا تا به حال با دامپزشکی مواجه شده اید که تقاضای واکسن ارزانقیمت کند ؟ یا مدیری را دیده اید که فیدر ( دستگاه پخش دان) یا آبخوری ارزانی را بدونِ توجه به دوام و

بوي ناشي از جايگاههاي دامي بسته باعث ايجاد مشكل براي همسايگان و افراد بومي موجود در محل مي شود . غالبا اين مشكلات منجر به شكايت از سوي افراد و مراجعه به افراد متخصص براي جلوگيري از گسترش جايگاههاي دامي بسته مي شود . كاهش مشكلات مربوط به بو به مقياس دقيقي براي اندازه گيري خصوصيات بو و انتشار آن در محيط و شناختن روشهاي توليد كننده بو و فن آوريهاي اقتصادي براي كاهش انتشار بو نياز دارد . معمولا ميزان غلظت بو را با استفاده از يك استاندارد اروپايي بنام الفا كتومتري اندازه مي گيرند. مزيت روش الفا كتومتري ارتباط مستقيم با بو واستفاده زياد از حساسيت انسان نسبت به بو مي باشد . غلظت بو تحت عنوان تعداد واحد هاي بو در هر متر مكعب از فضا تعريف نموده اند . واحد هاي بو تحت عنوان مقداريا توده ايي از عوامل توليد كننده بو در يك متر مكعب از فضا با تشخيص غلظت بو تعريف مي شود . اسكنتومتر دستگاهي است كه در سال 1950 ساخته شد .اين وسيله در دست جاي مي گيرد و غالبا براي اندازه گيري مقادير بوي موجود در محيط بكار مي رود . اما اين دستگاه وسيله اي با دقت زياد نيست . بو مقياس ديگري براي ارزيابي مقدار بوست . اين مقياس بواسطه مقايسه يك نمونه از بو در غلظت بالاي آستانه تشخيص باشد تا يك مجموعه از غلضتهاي شناخته شده از بو در محيط بدست مي آيد . درجه لذت به عنوان مقياسي براي ارزيابي احساس لذت يا تنفر از بو فرض شده است . اين درجه بطور شاخص با استفاده از يك مقياس كه محدوده آن از 10 - (بوي نا مطلوب) تا 10 + كه (بوي مطلوب) است سنجيده مي شود. امتياز مربوط به بوي خنثي صفر در نظر گرفته شده است .ميزان تنفر از بو به قدرت بو ، ميزان گسترش بو از منبع و در جريان هوا ، درجه لذت از بو و فراواني وتداوم بو بستگي دارد . يوي ناشي از مزارع پرورش دام از 3 منبع سرچشمه مي گيرد. اين منابع شامل محل ذخيره مدفوع ، جايگاه دام و استفاده از كود دام در زمين مي باشد . زمين جايي است كه در آنجا تجزيه ميكروبي ضايعات آلي انجام مي شود . روشهاي متعددي براي به حداقل رساندن ميزان گسترش بو از مزارع پرورش دام موجود

 پیشرفتهای سریع صنعت مرغداری در طول ۴۰ سال گذشته باعث به وجود آمدن نژادهائی با رشد بسیار سریع شده است.امروزه مرغهای گوشتی پرورش داده می شود که در طول ۴۰ روز به وزنی معادل ۲ کیلوگرم می رسد.پیشرفتهای سریع صنعت مرغداری در طول ۴۰ سال گذشته باعث به وجود آمدن نژادهائی با رشد بسیار سریع شده است.امروزه مرغهای گوشتی پرورش داده می شود که در طول ۴۰ روز به وزنی معادل ۲ کیلوگرم می رسد.علیرغم اینکه این امر باعث شده است که طول دوره پرورش کوتاه تر شود و در واحد زمان تولید بیشتر گردد ، تاثیرات منفی نیز بر روی سلامتی حیوان داشته است.حال سوال اینستکه برای رفع این مشکل چه باید کرد.

 بیشتر شرکتهای مهم اصلاح نژادهای طیور ، درکشورهای با آب و هوای معتدل ( کانادا ، فرانسه ، آلمان ، هلند ، بریتانیا و ایالات متحده) فعالیت می کنند . با اینحال بخش اعظم تولیدات طیور دنیا در مناطق خشک و گرمسیری صورت می گیرد . در این مناطق ، علاوه بر دوره های بلند مدت حرارتی بیش از سی درجه سانتیگراد رطوبت فوق العاده ای نیز وجود دارد.بیشتر شرکتهای مهم اصلاح نژادهای طیور ، درکشورهای با آب و هوای معتدل ( کانادا ، فرانسه ، آلمان ، هلند ، بریتانیا و ایالات متحده) فعالیت می کنند . با اینحال بخش اعظم تولیدات طیور دنیا در مناطق خشک و گرمسیری صورت می گیرد . در این مناطق ، علاوه بر دوره های بلند مدت حرارتی بیش از سی درجه سانتیگراد رطوبت فوق العاده ای نیز وجود دارد.سئوالی که در اینجا مطرح می شود این است که چگونه گله های تجاری پرورش یافته در مناطق سرد و معتدل ، برای شرایط پرورشی در تمام دنیا و با شرایط آب و هوایی متفاوت ، مناسب می باشند؟ آیا این پرندگان، ماده ژنتیکی لازم برای تحمل این شرایط گوناگون را دارا هستند؟ آیـا می توان سـویه هایی با مقاومت حـرارتی بـالا پرورش داد ؟

صنعت تولید تخم مرغ همواره به عنوان یک صنعت تولیدی بی نظیر در دنیا مطرح بوده است. در حال حاضر دو رویکرد مختلف عمومی و اختصاصی در ارتباط با صنعت تولید تخم مرغ وجود دارد. در رویکرد عمومی، تخم مرغ به عنوان یک کنسرو طبیعی و غنی از پروتئین، انواع ویتامین ها و املاح معدنی مطرح می باشد که برای مصرف کنندگان همواره قابل دسترس، ارزان قیمت و سهل الوصول بوده است.در طول 30 سال گذشته مصرف تخم مرغ در جهان با نوسانات مختلفی روبرو بوده است. دلیل کاهش مصرف تخم مرغ در طول این سال ها، به تصور منفی مرتبط با میزان بالای کلسترول تخم مرغ (195 الی 250 میلی گرم به ازاء هر تخم مرغ) و ارتباط این ماده با بروز بیماری های قلبی – عروقی مربوط بوده است. این تبلیغات سوء موجب گردید که که محققین تغذیه مطالعات وسیع و دامنه داری را در این ارتباط آغاز نمایند و میلیون ها دلار را صرف شناخت ارتباط واقعی بین کلسترول تخم مرغ و بروز بیماری های قلبی – عروقی بنمایند.

دیده شده است که نگرانی هایی در مورد انتشار آلودگی مدفوع طیور بوجود آمده است . یکی از کلیدهای اساسی که سبب کاهش آلودگیهای ناشی از وجود مواد غذایی در مدفوع طیور میشود دستکاری جیره غذایی طیور میباشد . بطور کلی پرندگان پنج نیاز اساسی تغذیه ایی دارند . پرندگان به انرژی نیاز دارند . این انرژی ، با چربی و کربوهیدارات ها تامین میشوند . پرندگان همچنین به پروتئین ، آب ، ویتامینها و مواد معدنی نیازمند هستند .بایستی این نکته را مورد توجه قرار داد که حتی در بهترین شرایط مدیریتی نیز طیور قادر نخواهند بود که 100 درصد از مواد غذایی موجود در جیره خود را بطور کامل هضم کنند . به چهار دلیل ، مواد غذایی ممکن است که از طریق مدفوع دفع شوند :
¨ وجود ضایعاتی در غذا .
¨ اضافه مواد غذایی موجود در جیره .
¨ وجود مواد غذایی هضم نشده .
¨ موجو مواد بیولوژیک مانند سلولهای مرده در بدن .
در مدفوع طیور عمدتا دو ماده وجود دارد که از درجه اهمیت بالایی برخوردار میباشد . یکی نیتروژن که حاصل شکست پروتئین است و همچنین ماده معدنی فسفر .

در پرورش طيور، تغذيه درست و تهيه خوراک مناسب ، مهمترين نکته است ، زيرا تغذيه خوب ، سلامت طيور و بالاترين توليد گوشت و تخم مرغ را به همراه دارد. براى رسيدن به بالاترين توليد بايد جيره غذايى طيور براساس نيازهاى غذايى حيوان باشد. اين جيره غذايى براساس سن ، جنس ، نوع توليد و … تهيه مى شود. آزمايش هاى انجام شده نشان مى دهد که طيور، دست کم به چهل ماده غذايى ضرورى نياز دارند. اين ماده هاى غذايى بايد به اندازه کافى و به نسبتى مناسب با يکديگر در جيره غذايى طيور وجود داشته باشند. به طورى که بيشترين سرعت رشد، مناسب ترين تعداد تخمگذارى و توليد مثل را در طيور به وجود آورند. يک جيره غذايى خوب، بالاترين بازدهى استفاده از غذا را به دنبال دارد .

پلت کردن و نکات مهم در رابطه با مديريت آن
شکي نيست که انتخاب ژنتيکي در طول سالهاي متوالي با هدف افزايش وزن بدن در سنين پائين تر، صفات آناتوميکي و فيزيولوژيکي را تحت تأثير قرار داده است. براي مثال تغييرات آناتوميکي در پرنده در رابطه با ميزان رشد و ميانگين اندازه حفره دهاني پرنده است که به مقدار جزئي افزايش مي يابد. در ابتدا اين مسئله ممکن است ناچيز به نظر بيايد، اما حتي يک تغيير کوچک ممکن است ريزش دان و زمان تغذيه را تحت تأثير قرار دهد.تحقيقات نشان داده است آناتومي سيستم هضمي پرنده تحت تأثير اندازه ذرات دان قرار مي گيرد که مي تواند در جذب مواد مغذي موثر باشد. از نظر آناتوميکي، پرنده به دليل عدم داشتن دندان و نياز به گرفتن دان براي مصرف آن، نمي تواند به راحتي دان را برداشت کند. عدم يکنواختي ذرات دان باعث افزايش ضايعات دان شده و ذرات ريزتر دان به راحتي از دهان پرنده به زمين ريخته مي شود. البته ارتفاع دانخوريها نيز مهم است. استقرار دانخوريها در بالاتر و يا پائين تر از حد مطلوب در مقدار ضايعات دان تأثير خواهد داشت. وجود ذرات ريز دان در دانخوري، موجب خواهد شد تا پرنده انرژي بيشتري را صرف مصرف دان کرده و اين امر موجب کاهش بازده غذايي مي شود. پرندگان امروزي، جوان و داراي وزن سنگين تري بوده و قادر به ايستادن در دوره هاي زماني طولاني نيستند.