این بیماری خاص مرغان است و از نظر بهداشت انسانی اهمیت ندارد. بیماری جوجه های در حال رشد و مرغان تخمگذار را مبتلا می سازد و به دلیل کاهش تخمگذاری به میزان 10 تا 40 درصد با خسارت اقتصادی همراه است. بیماری گسترش جهانی دارد و یکی از بیماریهای شایع تنفسی و جدی در صنعت پرورش طیور می باشد.
عامل بیماری هموفیلوس گالیناروم می باشد. این باکتری شدیدا" وابسته به میزبان است و در محیط خارج از بدن زنده نمی ماند. محل استقرار آن قسمت های فوقانی دستگاه تنفس و سینوس ها می باشد.
اپیدمیولوژی و بیماری زایی:
به نظر می رسد که کپسول و عامل سیتوتوکسیک هموفیلوس گالیناروم عوامل حدت این جرم هستند و اندوتوکسین در روند بیماری زایی ممکن است نقش داشته باشد. میزبان طبیعی این جرم جوجه مرغها هستند در حالی که اغلب پرندگان از جملهبوقلمون و کبوتر در برابر عفونت مقاوم می باشند. مخزن اصلی عفونت حاملین به ظاهر سالم و اشکال مزمن بیماری است. انتقال بیماری از طریق دستگاه تنفس صورت می گیرد ولی آلودگی آب آشامیدنی نیز می تواند به عنوان یک منبع عفونت مطرح باشد. اگرچه هموفیلوس گالیناروم به طور اولیه یک جرم بیماری زاست ولی سایر عفونتهای ویروسی و مایکوپلاسمایی از جمله بیماری نیوکاسل، برونشیت عفونی و عفونت ناشی از مایکوپلاسما گالیسپتیکوم بیماری را تشدید می کند. در این صورت میزان تلفات بیشتر شده و طول دوره بیماری نیز افزایش می یابد. در مواردی که هموفیلوس پاراگالیناروم با سایر عوامل عفونی همراه نباشد میزان تلفات کم ولی میزان ابتلا زیاد است.
علایم درمانگاهی:
دوره کمون بیماری در شرایط طبیعی یک تا سه روز و در شرایط تجربی 18 تا 36 ساعت می باشد. علایم بیماری شامل آماس شدید سلولهای مخاطی سینوس و بوقک های بینی، ریزش ترشحات بینی، عطسه، آماس صورت وملتحمه چشم می باشد. گاهی عامل بیماری به نای و برونشها نیز نفوذ می کند و در نتیجه تنفس را مشکل می سازد. اشتها کاهش می یابد و میزان تخمگذاری نیز به شدت کم می شود. طول دوره بیماری و شدت اشاعه آن در گله های مختلف ممکن است متفاوت باشد.
علایم کالبدگشایی:
آماس نزله ای حاد در مخاط مجاری بینی و سینوسها و ملتحمه چشم و نیز خیز زیر جلدی در ناحیه صورت و در مواردی پرخونی ریه ها و آماس کیسه های هوایی از مهم ترین ضایعات در کالبدگشایی می باشند.
تشخیص بیماری:
هموفیلوس پاراگالیناروم نیز مانند سایر گونه های هموفیلوس باکتری هایی ظریف و حساس هستند و به همین دلیل نمونه های مرضی باید در کمترین زمان ( در مدت 24 ساعت ) قبل از خشک شدن برای تشخیص به آزمایشگاه ارسال شوند. تشخیص بیماری بر اساس جدا کردن عامل بیماری از نمونه و نیز آزمایش های سرم شناسی انجام می گیرد. باکتری عامل بیماری به آسانی در محیط آگارشکلاتی و در حضور 10 درصدCO2 رشد می کند. در جوجه های بیمار پادتن بر ضد هموفیلوس پاراگالیناروم 2-1 هفته بعد از وقوع عفونت قابل اندازه گیری است و تا بیش از یک سال نیز قابل بررسی می باشد، بنابراین جستجوی پادتن ها برای تشخیص موارد حاد بیماری ارزش محدودی دارد. آزمایش های سرم شناسی برای شناسایی حاملین به کار می رود و شامل آزمایش آگلوتیناسیون بر روی لام ولوله، آزمایش رسوبی بر روی ژل آگار، آگلوتیناسیون لاتکس،هماگلوتیناسیون و ممانعت از هماگلوتیناسیون می باشد.
تشخیص تفریقی:
با توجه به مشابهت علایم درمانگاهی بیماری کریزا با بیماریهایی مانند بیماری مزمن تنفسی CRD، وبای مرغان، آبله و فقدان ویتامین A تشخیص قطعی بیماری با روش های آزمایشگاهی امکان پذیر است.
درمان:
هموفیلوس پاراگالیناروم در برابر آنتی بیوتیک های مختلفی از جمله کلرامفنیکل، اریترومایسین،فورازولیدن، جنتامایسین، نیومایسین و تتراسیکلین حساس می باشد. یک بار تزریق 200 میلی گرم استرپتومایسین برای هر جوجه از راه داخل عضلانی در درمان بیماری مفید است. تجویز اریترومایسین از راه آب آشامیدنی به مدت 4 روز در درمان بیماری موثر می باشد ولی قطع آن باعث عود بیماری در گله می شود.
پیشگیری و کنترل:
به منظور پیشگیری و کنترل بیماری اصول زیر باید رعایت شود:
1- اجرای مدیریت صحیح در صنعت مرغداری:
با توجه به اینکه جوجه های بهبود یافته حاملین باکتری باقی می مانند پس به عنوان منشأ عفونت در مرغداری محسوب می شوند و از خریدن آنها بایستی خودداری گردد. لازم است که جوجه های یک روزه از مراکز سالم خریداری شوند و به طور کلی در مرغداری جوجه ها از مرغهای بالغ جدا گردند.
2- واکسیناسیون:
جوجه هایی که توسط یک تیپ سرمی آلوده می شوند ممکن است توسط گروه سرمی دیگر نیز آلوده شوند. بنابراین ایمنی ناشی از واکسیناسیون اختصاصی گروه سرمی می باشد. واکسن هایی که به بازار عرضه شده است شامل واکسن های تهیه شده از باکتری کشته شده به وسیله فرمالین می باشد که ممکن است اتوواکسن و یا شامل 2 تا 3 گونه سرمی باشد. معمولا" 2 تزریق به فاصله 3 هفته در جوجه های تخمی قبل از اینکه به سن 20 هفتگی برسند اثر بهتری در مقایسه با یک تزریق واکسن دارد.
3- ریشه کنی:
بر اساس وسعت مرغداری و امکانات اقتصادی می توان اقدام به ریشه کنی بیماری کرد. برای این منظور توصیه می شود که کلیه مرغان مبتلا پس از بهبود از گله خارج گردند و محل نگهداری آنها ضد عفونی شود. البته در صورتی که امکانات وسیع نباشد می توان مرغهای مبتلا را درمان و به طور مجزا نگهداری نمود و سپس آنها را با جوجه های جدید تعویض کرد.
منبع:new-veterinary.blogfa.com