جوجه همراه با کیسه زرده بزرگی که حدود 20% از کل وزن بدن را تشکیل می دهد سر از تخم در می آورد. این کیسه در روزهای آخر جنینی وارد حفره شکمی می شود . کیسه حاوی مقدار زیادی چربی و پروتئین بوده که این مواد مغذی 50% انرژی و43% پروتئین مورد نیاز جوجه را در چند روز اول زندگی تامیین کند.
زرده منبع اصلی مواد آلی برای تشکیل جنین و رشد آن در دوران انکوباسیون می باشد که دو سوم محتوای ماده خشک آن چربی، از نوع لیپو پروتئین ها با دانسیته خیلی پایین و ویتولوژیین(فسفو پروتئین زرده) می باشد. این دو ترکیب تامیین کننده انرژی هستند.اسیدهای چرب برای ساخت غشاء سلولی به مقدار زیادی لازم هستند . قسمت رقیق زرده حاوی ایمنوگلوبولین ها بوده که جهت ایجاد ایمنی پاسیو یا غیر فعال در ابتدای زندگی جوجه به منظور مقابله با عفونت ها بسیار با اهمیت است.
عفونت کیسۀ زرده رایج ترین علت مرگ ومیر در هفتۀ اول زندگی است. معمولاً مرگ ومیر از روز سوم هچ شروع شده ، اوج آن در روز هفتم بعد از هچ می با شد و به تدریج تا روز دهم مرگ ومیر ناشی از عفونت کیسۀ زرده کاهش می یابد.
راه های انتقال آلودگی در عفونت کیسۀ زرده:
· انتقال عمودی از طریق تخمدان
· انتقال از طریق اویدوکت
· انتقال ار طریق پوستۀ تخم
عوامل متعددی در بوجود آوردن عفونت کیسۀ زرده دخالت دارند که می تواند از طریق تخمدان به صورت انتقال عمودی یا از طریق آلودگی مجرای اویدوکت باشد همچنین انتقال آلودگی از طریق پوستۀ آلوده ، در هنگام هچ به ناف جوجه که هنوز کیسه زرده کاملا داخل حفره شکمی وارد نشده منتقل می شود . که البته مورد آخر بیشترین حالت وقوع عفونت کیسۀ زرده است.
علل ایجاد آلودگی:
میکروارگانیسم های مختلفی باعث آلودگی وعفونت کیسۀ زرده می شوند .باکتری E.coli یکی از مهمترین اجرام میکربی در این عفونت است که هم می تواند از طریق اویداکت وهم از طریق پوسته منتقل شود. علاوه بر E.coli باکتری های دیگری مثل پروتئوس ، باسیلوس ، مایکوپلاسماها ، قارچ ها و... می توانند باعث عفونت زرده شوند.در بعضی مواقع نفوذ جرم بیماری زا از دیواره کیسه زرده باعث انتشارآلودگی از طریق پرده صفاق وآلودگی کیسه های هوایی وحتی توروم عفونی پرده قلب و همینطور پری هیاتیت تورم عفونی پرده روی کبد می شود. درصد تلفات ناشی از عفونت کیسه زرده بستگی به مقدار تخم مرغ های آلوده پاتوژنتیسه و همین طور تعداد جرم بیماری زا دارد.
در عفونت کیسه زرده ، کیسه زرده بد بو و بد رنگ بوده و در سطح آن رگ های خونی دیده می شود. این مسئله عمدتاً ناشی از موارد زیر می باشد :
نقص در رعایت بهداشت و ضد عفونی تخم مرغ های قابل جوجه کشی، وجود تخم مرغ های خیس یا شسته شده، بالا بودن سطح آلودگی در جوجه کشی وعدم وجود بهداشت و برنامۀ ضد عفونی مناسب در مرغداری . با اجرای برنامه های مدیریتی از جمله تامین شرایط مناسب بهداشتی و پرورشی از جمله تامین دما و رطوبت مناسب و توجه به تغذیه جوجه ها می توان از ایجاد عفونت کیسه زرده در جوجه ها جلوگیری کرد.
رابطۀ کیسه زرده و تغذیه اولیه:
در جوجه هایی که به تازگی از تخم بیرون آمده اند باقیمانده کیسه زرده ، مواد مغذی لازم برای فرایند بقاء جوجه را در روزهای اولیه زندگی تامین می کند . کیسه زرده بجز مقادیر بالای چربی و پروتئین ، محتوی مقدار زیادی آنتی بادی های مادری است که ایمنی اولیه جوجه ها را در برابر عوامل بیماری زا تامین می کند .
معمولا تا 48 ساعت بعد از خروج جوجه ها از تخم هیچ غذایی در اختیار آنها گذاشته نمی شود در طول این مدت وزن بدن جوجه بدلیل جذب زرده کاهش می یابد ، با مصرف خوراک، فرایند رشد درست 24 ساعت بعد از اولین بلع آغاز می شود و تغذیه اولیه با مواد غذایی باعث سریع تر شدن فرایند رشد وتکامل روده می گردد .آزمایش های متعددی در رابطه با راه های جذب کیسه زرده و تاثیر عوامل مختلف از جمله عوامل محیطی، مصرف خوراک و کیفیت تغذیه بر میزان بازجذب کیسه زرده انجام شده است و نشان داده شده یکی از عواملی که می تواند روند جذب آنتی بادی های مادری را از طریق کیسه زرده مختل کند ، استرس می باشد . استرس باعث انقباض رگهای خونی اطراف کیسه زرده می شود و نهایتاً انتقال و جذب آنتی بادی ها و سایر مواد مغذی را از طریق عروق مزانتریک ، بلوکه می کند. کیسه زرده از دو راه جذب و به بهره برداری جوجه ها می رسد، در روش اول محتوای کیسه زرده به وسیله اندوسیتوز و به طور مستقیم از دیواره کیسه زرده به درون خون جذب می شوند. راه دوم باز جذب زرده ، بخش اعظم زرده از طریق پایه کیسه زرده وارد روده کوچک شده و جذب می شوند . تحقیقات نشان داده است مصرف غذا بلافاصله پس از خروج جوجه از تخم لازم و ضروری می باشد.طبق این تحقیقات مصرف غذا باعث جذب سریع تر کیسه زرده می گردد.مشخص شده با حرکت روده ای در جوجه های تغذیه شده انتقال زرده به داخل روده سریع تر شده ، عوارض ناشی از عدم جذب کیسه زرده نیز به میزان زیادی کاهش می یابد.
در زمانی که غذا در دسترس جوجه نباشد کیسه زرده توسط اندوسیتوز جذب و وارد گردش خون می شود. این در حالی است که با مصرف غذا به سبب فشار بیشتری که حجم روده ها به کیسه زرده وارد می آورد جذب زرده از طریق ساقه کیسه زرده به داخل روده باریک با سرعت بیشتری انجام می شود. امروزه مشخص شده است بهره برداری از کیسه زرده در جوجه هایی که تغذیه مناسبی دارند نسبت به جوجه هایی که به هر دلیلی از خوراک مناسب محروم می مانند ؛ سریع تر و بیشتر است ، حرکات حلقوی روده دلیل این مهم می باشد.
از سوی دیگر مواد مغذی کیسه زرده به سرعت کاهش یافته و اغلب اوقات کیسه زرده د رطول چند روز اول کاملاً جذب می شود. هشتاد درصد چربی زرده در پایان نخستین روز خروج جوجه مصرف می شود میزان تری گلیسرید موجود در زرده در هنگام خروج از تخم کمتر از یک گرم بوده که اگر تری گلیسرید به عنوان منبع انرژی اولیه فرض شده، بنابراین یک گرم تری گلیسرید با شرط بازده 95 درصد تنها قادر به تامیین 8 تا 9 کیلو کالری انرژی متابولیسمی می باشد البته میزان انرژی ضروری جوجه بیشتر از این حد بوده و تری گلیسرید موجود در زرده به عنوان تنها منبع انرژی بعد از هچ کفایت نمی کند و این مسئله اهمیت تغذیه روزهای ابتدایی جوجه را بیشتر نمایان می کند. در اثر قطع مصرف دان در روزهای اول، نه تنها دستگاه گوارش تحریک نمی شود بلکه فعالیت جذب زرده در جوجه ها( جذب زرده نیازمند به انرژی بوده) بدلیل کمبود انرژی متوقف می شود. این حالت نه تنها سبب احتمال بروز عفونت کیسه زرده می شود بلکه ممکن است موجب کاهش جذب آنتی بادی های مادری موجود در زرده شود.
نتیجه گیری:
میزان باز جذب کیسه زرده با میزان نیاز و احتیاجات انرژی و میزان خوراک مصرفی جوجه ها ارتباط دارد. به طوری که ورود غذا به روده باعث می شود کیسه زرده از راه خون جذب نشده و از راه ساقه کیسه زرده جذب شود واین امر باعث جذب بهتر و کاهش عفونت های کیسه زرده می شود