امروزه واکسیناسیون به عنوان یکی از راهکارهای اصلی مقابله با بیماریها در صنعت طیور جهت پیشگیری از بیماریهای عفونی در اغلب کشورهای جهان مطرح است از جمله مهمترین مباحث در این مورد عدم کارایی واکسن ها  در برابر بیماریها می باشد که اصطلاحا به عنوان  ( شکست واکسیناسینون ) از آن یاد می شود .
نکات اصلی:
در هنگام ابتلای گله به بیماری های عفونی از جمله عفونتهای مایکوپلاسمایی به ویژه جوجه های( ام جی  + و ام اس +) از اسپری واکسن باید خودداری نمود زیرا باعث تشدید بیماری خواهد شد.همچنین در مواردی که گله با بیماری های ویروسی مختلف در گیر می باشد از واکسیناسیون گله تا زمان بهبودی  کامل طیور بایستی خودداری نمود زیرا بنا به دلایل زیر دچار شکست واکسیناسیون و افزایش تلفات  خواهیم شد :
1:عدم کارایی مناسب سیستم ایمنی طیور برای ایجاد انتی بادی لازم
2: احتمال افزایش حدت سویه واکسن
3: احتمال بیماریزایی توسط همان واکسن
4:واکسن می تواند عامل استرس زا و تشدید بیماری شود .

عوامل تضعیف سیستم ایمنی طیور که باعث عدم پاسخ لازم جهت ایمنی زایی  واکسن در برابر بیماری به شرح زیر میباشد :

عوامل عفونی :

شامل بیماریهاییمانند گامبورو- ویروس کم خونی جوجه ها –مارک – رئوویروس ها - ادنوویروس ها و رونوویروس ها

مایکوتوکسین ها :

شامل آفلاتوکسین – اکراتوکسین – تریکوتسن که در مواد غذایی کپک زده عمدتا به صورت خوراکی و یا از بستر و محیط وارد بدن طیور می شود .

استرس ها :

استرس پاسخ غیر اختصاصی بدن نسبت به تحریکات محیطی می باشد . این عوامل شامل شرایط  نامناسب نگهداری – حمل ونقل – استرس های گرمایی – تغذیه ای – واکسیناسیون – دارویی – تغییرات نور – تهویه نا مناسب – ازدحام جمعیت –و عوامل ایجاد  ترس و...می باشد و معمولا برای کاهش استرس از ویتامین ها و الکترولیت ها استفاده می شود .

تغذیه نا مناسب :

به طور کلی کمبود مواد غذایی کم مصرف بیشتر از مواد پر مصرف موجب تضعیف سیستم ایمنی جاندار می شود از جمله کمبود ها ویتامین های  آ – ای – سی و اسید های آمینه همچون متیونین – لیزین – اسید لینولئیک و مواد معدنی مانند  آهن – سلنیم – روی و...می باشد .
لذا توصیه میشود قبل از واکسیناسیون میزان متیونین و لیزین وبعد از آن الکترولیت ها در اختیار طیور قرار گیرد .

وجود پادتن های مادری:

جوجه ها نوعی ایمنی مادری بنام ایمنوگلوبولین جی دریافت می کنند که عیار آن تا 3 روز اول در جوجه های گوشتی باقی می ماند و تا 3 هفتگی به مرور کاهش می یابد واز بین میرود به همین دلیل توصیه میشود تا ایمنی مادری فعال است از انجام واکسیناسیون به خصوص در مورد گامبورو خودداری گردد و لذا انجام آزمایش الایزا در حدود 2 هفتگی برای تعیین روز واکیسنایسون توصیه می گردد .

تفاوت سویه های محیطی و سویه های واکسن :

به طور کلی تصمیم گیری در انتخاب نوع واکسن برای نوع خاص بیماری بر اساس حدت و شرایط همه گیری بیماری  در منطقه و همچنین سلامت گله انجام میشود .
در مناطقی که بیماری از نوع حاد شایع باشد تجویز واکسن های معمولی ؛ ایمنی لازم را در برابر بیماری ایجاد نمی کند وباید از واکسن های قویتر استفاده نمود ولی در مواقعی که بیماری از نوع فوق حاد می باشد و شرایط مدیریت و تغذیه نیز ضعیف باشد از هیچ نوع واکسنی نمی توان ایمنی زایی انتظار داشت  . اخیرا اینگونه به نظر می رسد در مقایسه  ایمنی ذاتی حاصل از تغذیه ونژاد و مدیریت پرورش عملکرد بهتری نسبت به ایمنی حاصل ازواکسیناسیون به تنهایی در مقابل بیماریهای فوق حاد ویروسی داشته  است .

محاسبه میزان آب مصرفی مورد نیاز برای روش خوراکی :

2/1 *سن گله به روز * جمعیت گله =آب مصرفی

1000

نکاتی که در هنگام واکسیناسیون باید رعایت شود :

-  استفاده از واکسن های شرکتهای معتبر
ثبت مشخصات و شماره سریال واکسن و تاریخ تولید و انقضاء
- حمل واکسن با فلاسکهای مخصوص حاوی یخ
عدم برخورد نور افتاب به شیشه واکسن
استفاده از یخچال مناسب
-  محاسبه دز مصرفی و آب مورد نیاز
-  تشنه ماندن طیور2-4 ساعت قبل از واکسیناسیون خوراکی

-  استفاده از آب خنک حاوی شیر خشک بدون چربی برای حفظ کیفیت واکسن و کلر زدایی آب (علت اصلی 50% شکست واکسیناسیون )

- عدم استفاده از واکسن های خوراکی زنده به طور همزمان

-  استفاده از ظروف پلاستیکی

- بالا بردن دمای سالن( 2تا 3 درجه)
 
استفاده از اکیپ مجرب با لباس یکبار مصرف برای تزریقات و قطره چشمی
- لازم است ظروف محتوی واکسن تزریقی قبل از مصرف در دمای 20 درجه گرم شده پس تکان دادن مصرف شود

معدوم سازی بهداشتی ظروف واکسن پس از مصرف

منبع: مجله مزرعه داران