آبله یکی از بیماری های پرندگان است که سرعت انتشار آهسته ای دارد و از سالیان قبل وجود داشته ولی سبب مرگ و میر چندانی نمی شود، مگر آنکه دستگاه تنفسی با عوامل دیگری درگیر شود. بیماری در هر سن و هر موقعی می تواند ظاهر شود. علائم آن بروز ندول روی پوست، غشاهای نکروتیک دیفتریک در دهان و قسمت فوقانی دستگاه تنفس می باشد.

آبله توسط سویه ها یا تیپ های مختلف ویروسی می تواند ایجاد شود که از آن جمله:
Fowl pox virus
canary pox virus
Pigeon pox virus
و در برخی موارد turkey pox virus را می توان نام برد.
هر سویه می تواند تعدادی از پرندگان را آلوده سازد. به طور طبیعی آبله در جوجه ها،) )ایجاد می گردد.fowl pox virus=f.pبوقلمون و دیگر طیور اهلی توسط ویروس آبله طیور(fowl pox) انتقال آبله به طور مستقیم و غیرمستقیم می باشد.
ویروس آبله مقاومت بسیار زیادی به خشکی داشته و در شرایط مطلوب می تواند ماهها در آشیانه های آلوده زنده و فعال باقی بماند. این بیماری ممکن است توسط پشه های مختلف منتقل شود. پشه ها بعد از تماس با پرندگان آلوده به ویروس آبله، عامل بیماری را بیش از یک ماه در خود نگه می دارند و سپس توسط همان پشه ها، عامل بیماری بین گله های مختلف جا به جا می شود.
به علت انتشار ساده و آهسته آبله، درگیری گله ها بسیار زیاد بوده و دوره بیماری در طیور مختلف از ۳ تا ۵ هفته طول می کشد. طیور جوان مبتلا، از نظر سیستم تنفسی و گوارشی درگیر بوده و باعث اختلالاتی در خوردن و تنفس می شود. این بیماری در طیور جوان سبب تاخیر در رشد و در طیور تخمگذار باعث افت تولید تخم مرغ می شود. این بیماری به دو شکل می تواند ظاهر شود:
dry form= cutaneous pox۱- شکل پوستی یا شکل خشک
wet form= diphtheric pox۲- شکل دیفتریک یا شکل مرطوب
در شکل پوستی بیماری، ندولهایی به شکل زگیل تشکیل شده که سرانجام باعث دلمه شده و در نهایت بهبود می یابد. این زخم ها بیشتر در جاهایی از بدن که بدون پر بوده (همانند تاج، ریش، گوش، چشم و گاهی روی پاها) ظاهر می شود.
در شکل مرطوب بیماری، بیشتر دهان و مجاری تنفسی (حنجره و نای) درگیر شده که غشای موکوسی این نواحی تخریب شده و ایجاد زخم می کند.
تشخیص آبله در طیور سریع بوده و بر اساس تاریخچه و مشاهده زخم های مشخص می توان بیماری را در گله شناسایی کرد. در برخی موارد تشخیص آزمایشگاهی بر اساس بافت و یا مطالعه، نحوه سرایت و آلوده شدن صورت می گیرد. این بیماری درمان ندارد و بهترین راه پیشگیری از آلوده شدن طیور، کنترل آن از طریق انجام واکسیناسیون، مدیریت روزانه و انجام ضدعفونی می باشد.
چندین نوع واکسن موثر بر علیه این بیماری در بازار وجود دارد. معمولا واکسیناسیون طیور ضروری نیست مگر آنکه جمعیت پشه ها زیاد شده، یا آلودگی قبلا رخ داده باشد. جوجه های گوشتی در یک روزگی و در مرغهای تخمگذار و مادر بایستی در ۶ تا ۱۰ هفتگی واکسیناسیون به روش تلقیح در بال با استفاده از سوزنهای دو شاخه شیاردار صورت گیرد. هرچند که استفاده از یکبار واکسیناسیون می تواند ایمنی دائمی در طیور ایجاد کند.
نشانه ها :
- وجود جوش و همچنین زخمهایی بر روی تاج و ریش .
- ضایعات کازئوس بر روی دهان ، حلق و همچنین نای .
- افسردگی .
- کاهش اشتها .
- کاهش رشد .
- کاهش تولید تحم مرغ .
نشانه های پس از مرگ :
- بروز پاپول که تبدیل به وزیکل شده و سپس پوستول پدید می آید .
- وجود زخمهای گسترده .
- در فرم دیفتریک بیماری ، پلاکهای کازئوس در دهان ، حلق ، نای و محوطه حفره بینی پدید می آید .
- وجود گنجیدگی های داخل سیتوپلاسمی ( اجسام بولینگر ) با اجسام اصلی ( اجسام بورل ) در معاینات میکروسکوپی .
تشخیص :
با توجه به تاریخچه بیماری و نشانه ها و ضایعات ، میتوان به تشخیص اولیه دست یافت . اما تشخیص قطعی را بایستی پس از بررسی گنجیدگیهای داخل سلولی در مقاطع بدست آمده و همچنین جداسازی عامل بیماری ( تولید پوک در غشای کوریوآلانتوئیک ) ابراز کرد .
توجه داشته باشید که این بیماری را بایستی از بیماریهایی چون تریکومونیازیس یا صدمات فیزیکی پوست جدا نمود .
درمان :
متاسفانه هیچ درمانی برای این بیماری وجود ندارد . اما واکسیناسیون پرندگانی که هنوز درگیر نشده اند مفید واقع خواهد شد . این نوع واکسیناسیون ، بطور معمول توسط سویه های ماکیان و با روش wingweb صورت می پذیرد . از سوی دیگر ، درصورتی که احتمال عفونت ثانویه وجود دارد ، استفاده از آنتی بیوتیک های وسیع الطیف پیشنهاد میشود .
پیشگیری :
با استفاده از واکسیناسیون پرندگان ( بجز قناری ) میتوان از بروز این بیماری جلوگیری کرد . این نوع واکسیناسیون در طیور صنعتی ، قبل از تولید پیشنهاد میشود . واکسیناسیون بوقلمونها در سن 2 تا 3 ماهگی در ران پرنده صورت می گیرد .
تاثیرات واکسن را نیز بایستی 7 تا 10 روز پس از واکسیناسیون بررسی کرد . این در حالیست که بر طبق گزارشات صورت گرفته ، ایمنی متقاطع بسیار خوبی میان سویه های ویروسی مختلف این بیماری وجود دارد .

واکسنهایی که در پیشگیری بیماریهای طیور در ایران مورد استفاده قرار می گیرند :

مرغ اجداد گوشتی :
1-واکسن بیماری مارک
2-واکسن بیماری نیوکاسل
3-واکسن بیماری گامبورو
4-واکسن بیماری برونشیت عفونی
5-واکسن بیماری لارنگوتراکئیت عفونی طیور
6-واکسن بیماری آبله طیور
7-واکسن بیماری آنسفالومیلیت
8-واکسن بیماری کوریزای طیور
9-واکسن بیماری سندروم کاهش تولید
10-واکسن بیماری پاستورلوز یا وبای مرغان
11-واکسن بیماری کوکسیدیوز طیور
12-واکسن بیماری آنفلوانزای طیور
13-واکسن بیماری کشته علیه بیماری رئوویروسی در گله های اجداد

مرغ اجداد تخم گذار :
1-واکسن بیماری مارک
2-واکسن بیماری نیوکاسل
3-واکسن بیماری گامبورو
4-واکسن بیماری برونشیت عفونی
5-واکسن بیماری لارنگوتراکئیت عفونی طیور
6-واکسن بیماری آبله طیور
7-واکسن بیماری آنسفالومیلیت
8-واکسن بیماری کوریزای طیور
9-واکسن بیماری سندروم کاهش تولید
10-واکسن بیماری آنفلوانزای طیور

مرغ مادر گوشتی :
1-واکسن بیماری مارک
2-واکسن بیماری نیوکاسل
3-واکسن بیماری گامبورو
4-واکسن بیماری برونشیت عفونی
5-واکسن بیماری لارنگوتراکئیت عفونی طیور
6-واکسن بیماری آبله طیور
7-واکسن بیماری آنسفالومیلیت
8-واکسن بیماری کوریزای طیور
9-واکسن بیماری سندروم کاهش تولید
10-واکسن بیماری پاستورلوز یا وبای مرغان
11-واکسن بیماری کوکسیدیوز طیور
12-واکسن بیماری آنفلوانزای طیور

مرغ مادر تخم گذار :
1-واکسن بیماری مارک
2-واکسن بیماری نیوکاسل
3-واکسن بیماری گامبورو
4-واکسن بیماری برونشیت عفونی
5-واکسن بیماری لارنگوتراکئیت عفونی طیور
6-واکسن بیماری آبله طیور
7-واکسن بیماری آنسفالومیلیت
8-واکسن بیماری کوریزای طیور
9-واکسن بیماری سندروم کاهش تولید
10-واکسن بیماری کوکسیدیوز طیور

مرغ تخم گذار :
1-واکسن بیماری مارک
2-واکسن بیماری نیوکاسل
3-واکسن بیماری گامبورو
4-واکسن بیماری برونشیت عفونی
5-واکسن بیماری لارنگوتراکئیت عفونی طیور
6-واکسن بیماری آبله طیور
7-واکسن بیماری آنسفالومیلیت
8-واکسن بیماری کوریزای طیور
9-واکسن بیماری سندروم کاهش تولید
10-واکسن بیماری آنفلوانزای طیور

مرغ گوشتی:
1-واکسن بیماری نیوکاسل
2-واکسن بیماری گامبورو
3-واکسن بیماری برونشیت عفونی
4-واکسن بیماری آنفلوانزای طیور

طیور بومی :
1-واکسن بیماری نیوکاسل
2-واکسن بیماری پاستورلوز یا وبای مرغان
3-واکسن بیماری آنفلوانزای طیور

پرندگان زینتی :
1-واکسن بیماری نیوکاسل
2-واکسن بیماری آبله طیور

اخطار Warning :
1-کلیه واکسن هایی که از ویروس یا باکتری تهیه شده اند نباید در معرض حرارت و دقیقا برابر دستورالعمل موسسه سازنده از نظر نگهداری بکارگیری و روش واکسیناسیون بکار گرفته شوند.
2- از مصرف کلیه واکسن ها و مواد بیولوژیک و داروهایی که فاقد برچسب و دستورالعمل موسسه سازنده و شماره تولید و تاریخ مصرف باشند باید اکیدا خودداری شود.

منابع:
Poultry viral disease , avian pox
A Pocket Guide To Avian Disease
Mississippi state university
www.AlirezaGaeeni.Blogfa.Com
www.ardalan.id.ir
مترجمان :
مهندس احمد صلاحی همدانی- کارشناس شرکت مرغ ماهان
مهندس مژده موسی نژاد- مدرس دانشگاه آزاد اسلامی واحد کهنوج
دکتر علی رضا گائنی