امروزه ما شاهد افزايش روز افزون جمعيت در دنيا و كشور مي‌باشيم و اين جمعيت جهت رشد و نمو و درنهايت توسعه سياسي فرهنگي اجتماعي نياز به پروتئين دارند و از آنجائيكه رشد جامعه‌اي مستلزم نيروي انساني سالم مي‌باشد. و امروز منابع غذائي محدود و صرفاً با انجام مديريت صحيح مي‌توان توليد را افزايش داد، خصوصاً در خصوص پرورش طيور اعم از گوشتي و تخمگذار باتوجه به اينكه در كشور عزيز ما ايران كمتر مسائل اصلاح نژادي انجام مي‌شود و امروزه تنها راه افزايش توليد از طريق مديريت صحيح مي‌توان هزينه‌ها را كاهش و واحد بهره‌برداري را سودآور نمود دو نكته بسيار اساسي وجود دارد:
1- ضدعفوني و آماده‌سازي سالن
2- تهيه و تنظيم جيره متعادل
ابتدا ضدعفوني كننده‌ها را توضيح داده و سپس روش ضدعفوني را تشريح مي‌كنيم.
تعريف ضدعفوني:
هر جسمي كه بتواند از رشد و نمو ميكروب ها و ساير عوامل بيماريزا (ويروس‌ها، قارچ‌ها و انگل‌ها تك ياخته‌اي) در داخل يا در روي سطح بدن و محيط زندگي جلوگيري بعمل آورد ماده ضدعفوني كننده ناميده مي‌شود.
خصوصيات مواد ضدعفوني:
تمام مواد ضدعفوني كننده كه در مرغداري استفاده مي‌شود بايد داراي شرايط ذيل باشد:
1- ضدعفوني كننده قوي باشد.
2- به راحتي قابل دسترس بوده و خيلي گران نباشد.
3- بوي زننده نداشته باشد.
4- باعث زنگ زدن و از بين رفتن وسايل نشود.
5- براي انسان و حيوانات سمي نباشد.
6- درحضور مواد ناچيز آلي مؤثر باشد.
7- قابليت نفوذ در مواد و شكاف‌ها را داشته باشد.
بخاطر داشته باشيم كه مواد ضدعفوني كننده براي تميز كردن استفاده نمي‌شود بلكه ميكروارگانيسم‌ها را از بين مي‌برد. لذا زماني موثر خواهد بود كه سطحي كه در آن بكار مي‌روند كاملاً تميز باشد.
انواع مواد ضدعفوني كننده:
موادي كه براي ضدعفوني در پرورش طيور بكار مي‌رود، معمولاً به سه دسته تقسيم مي‌شوند:
1- ضدعفوني كننده‌هاي طبيعي
2- ضدعفوني‌كننده‌هاي فيزيكي
3- ضدعفوني كننده‌هاي شيميايي
1- ضدعفوني‌كننده‌هاي طبيعي: مانند نور آفتاب، ميكروب‌ها در برابر نور آفتاب بخصوص نور مستقيم آن به مقدار زياد فعاليت خود را ازدست مي‌دهند، در بين انوار مختلف اشعه خورشيد اشعه ماوراء بنفش سبب كشتن ميكروب‌ها و باكتري‌ها مي‌گردد. از اين رو آفتاب ارزانترين وسهل الوصول‌ترين و شايد بهترين ماده ضدعفوني كننده باشد. يكي ديگر از ضدعفوني‌كننده‌هاي طبيعي سرما و برودت مي‌باشد. البته سرما و برودت اثر ضدعفوني و معدم كنندگي قوي براي ميكروب‌ها نمي‌باشد بلكه فقط رشد و نمو آنها را به تعويق مي‌اندازد و در نتيجه جهت نگهداري گوشت و تخم‌مرغ در سردخانه‌ها استفاده مي‌گردد.
2- ضدعفوني كننده‌هاي فيزيكي: بهترين ضدعفوني‌كننده فيزيكي حرارت مي‌باشد كه از آن مي‌توان به دو صورت خشك و مرطوب استفاده كرد. از حرارت خشك به صورت شعله دادن بوسيله شعله افكن استفاده و كف، ديوار سالن را ضدعفوني مي‌كنند. با اين روش مي توان ميكروب‌هاي بيماريزا و تخم انگل‌ها را به خوبي از بين برد. يكي ديگر از ضدعفوني كننده‌هاي فيزيكي حرارت مرطوب مي‌باشد. بخارآب جوش بهترين ماده ضدعفوني كننده به شمار مي‌رود. حرارت آب جوش معمولاً بيش از 100 درجه است و در اين حرارت كمتر ميكروب يا انگلي تاب مقاومت دارد. از آب جوش براي ضدعفوني لانه و وسايل جوجه‌كشي و قفس و آبخوري و دانخوري استفاده مي‌شود.
3- مواد ضدعفوني كننده شيميايي: كه اين مواد خود به چند دسته تقسيم مي‌شوند و جز يكي از تركيبات مي‌باشند كه عبارتند از فرمالدئيد، تركيبات چهارتائي آمونيوم، مواد فنلي، مواد يدي و كلريدي
تاثير اين مواد تابع عوامل مختلف است كه بطور خلاصه عبارتند از:
1-غلظت خود مواد:
خاصيت ضدعفوني كننده هرماده با درجه غلظت آن كم يا زياد مي‌شود. معمولاً محلول‌ها بي‌اثر يا كم اثرتر مي‌باشند، بنابراين بهتر است توصيه كارخانه سازنده رعايت شود.
2-حرارت:
معمولاً افزايش حرارت سبب افزايش اثر ماده ضدعفوني كننده مي‌باشد. از اين‌رو تؤام كردن حرارت و مواد ضدعفوني اثر بهتري خواهد داشت.
3- مدت مجاورت ماده ضدعفوني كننده با محيط آلوده:
هرچقدر ماده ضدعفوني روي سطح آلوده بيشتر باشد اثر بهتري خواهد داشت كمتر ماده ضدعفوني وجود دار دكه بلافاصله ميكروب را از بين ببرد.
4- ميزان آلودگي محيط:
اثر مواد ضدعفوني در محيطي كه زياد آلوده و كثيف باشد كمتر مي‌باشد. از اين جهت قبل از استفاده بايد ميزان آلودگي و كثافات لانه را به حداقل رسانيد.
آماده كردن سالن مرغداري جهت ورود جوجه
براي اينكه سالن مرغداري آماده جوجه‌ريزي شود در هر سري جوجه‌ريزي بايد اقدامات زير را انجام دهيم:
1- كليه مواد خوراكي را از داخل سالن جمع‌آوري و خارج نموده البته بايد سعي شود دان‌هاي موجود مصرف و جهت دوره آينده مصرف نشود.
2- مرغ‌ها را كه مرحله پاياني رسيده‌اند از سالن مرغداري تخليه نمود.
3- كليه وسايل مرغداري در سالن كه قابل انتقال مي‌باشند را به بيرون از سالن انتقال داده و آنها را با برس كاملاً تميز، شستشو و ضدعفوني نموده و به قسمت جداگانه‌اي انتقال مي‌دهيم.
4- تمام كود و مواد بستر دوره قبل را از سالن خارج نموده و به محل مناسب انتقال دهيم.
5- كليه سطوح اعم از سقف، ديوارها، كف و پنجره‌ها و درب‌ها و وسايل تهويه را به خوبي گردگيري و تميز نموده بطوريكه هيچگونه كثافاتي در سالن وجود نداشته باشد.
6- كف و ديوار و سقف سالن را با مواد شوينده و آب فشار قوي وخصوصاً آب گرم كاملاً شستشو داده شود.
7- شعله دادن كف و ديوارها بوسيله شعله افكن (بايد مقدم بر ضدعفوني و شيميايي باشد.)
8- شستشوي لوله‌هاي آبخوري و منبع ذخيره آب و تخليه رسوبات احتمالي و ضدعفوني كردن سيستم آبخوري
9- سمپاشي سالن درصورتيكه حشرات موذي در سالن و اطراف آن وجود داشته باشد.
10- سمپاشي كردن سالن با مواد ضدعفوني موجود و مناسب پس از شستشوي كامل آن
11- بهتر است سالن براي مدت يك الي دو هفته خالي تا سيكل رشد و نمو باكتري‌ها از بين برود كه اين فرصتي مناسب براي تعمير سيستم آبخوري، دانخوري سيستم آبرساني و برق‌رساني مي‌باشد.
12- چنانچه در دوه قبلي بيماري مشاهده شده است با استفاده از مواد ضدعفوني كننده قوي گازي مثل فرمالين 40% و پرمنگنات پتاسيم به نسبت cc40 فرمالين و 20 گرم پرمنگنات به ازاء هرمتر مكعب سالن بعد از اينكه كليه لوازم و تجهيزات را داخل سالن چيديم استفاده نمائيم. اثر اين ضدعفوني كننده زماني بسيار مؤثر خواهد بود كه حرارت سالن حدود 27 درجه و رطوبت بين 60 تا 70 درصد باشد. معمولاً ابتدا پرمنگنات را به نسبت مورد نياز در ظروف سفالي و يا لعابي در سطح سالن پخش نموده و به آن محلول فرمالين اضافه نمائيم و كليه درب و پنجره‌ها و منافذ را كلاً بسته و به مدت 24 ساعت آن را بسته نگه داريم و بعد از 24 ساعت آن را باز نموده تا گازهاي اضافي خارج گردد.
13- تهيه و پخش بستر مناسب از مواد قابل دسترس خصوصاً پوشال نجاري به قطر مناسبت 4-5 سانتي‌متر البته ارجح است پوشال‌ريزي قبل از عمل گاز دادن انجام شود.
14- اينك سالن جهت جوجه‌ريزي آماده است در اين زمان بايد سالن را به وسيله سيستم گرم كننده 24 ساعت قبل از جوجه‌ريزي گرم و آماده نموده و آبخوري و دانخوري موقت در سالن چيده و كمي ذرت خرد شده و يا جيره استاتر شروع نمائيم و در آبخوري‌ها آب شكر به نسبت 8-5 درصد بريزيم و جوجه‌ها را به سالن انتقال دهيم.