درماتیت گانگرنوز (1 ) عفونت کلستریدیایی کشنده است که بطور اولیه جوجه های جوان (3-7 هفته) با رشد سریع را مبتلا می نماید و علائم آن شامل وقوع ناگهانی، افزایش تلفات و بروز جراحات چرکی، گازدار و همراه با خونریزی در پوست، بافتهای زیرجلدی و عضلات می باشد. این بیماری همچنین به نامهای" درماتیت نکروتیک ، “ درماتیت کلستریدیایی، “ درماتیت عفونی ، “ سلولیت گانگرنوز" ، "درماتومیوزیت گانگرنوز " و " ادم بدخیم پرندگان " نامیده شده است. بیماری برای اولین بار بوسیله

نیمان( 2 )در سال 1930 در ماکیان شرح داده شده است . از آن زمان به بعد موارد زیادی در نیمچه های گوشتی و تخمگذار و همچنین بوقلمونها گزارش شده است. سه عامل شناخته شده برای این بیماری وجود دارد که شامل کلستریدیوم سپتیکوم( 3 ) کلستریدیوم پرفرنجنس تیپ A (4 ) و استافیلوکوکوس اورئوس(5 ) می باشد. هر کدام از این عوامل به تنهایی و یا همراه با یکدیگر اغلب از نواحی مبتلا در پیکر پرندگان تلف شده از بیماری جدا می شوند. تمامی این باکتریها دارای یک وجه مشترک بوده و آن این است که همگی باکتریهای گرم مثبت هستند و بنابراین پاسخ مناسبی با درمان بوسیله پنی سیلین و تتراسیکلین مشاهده شده است.

 همچنین جهت پیشگیری از بیماری آنتی بیوتیکهای مختلفی که دارای طیف اثر برروی باکتریهای گرم مثبت هستند مانند ویرجینیامایسین، لینکومایسین و باسیتراسین مورد استفاده قرار می گیرند.  وضعیت فعلی بیماری:  اگر چه در ماتیت گانگرنور بطور سنتی بعنوان یک بیماری با وقوع کم و بدون ارزش اقتصادی در نظر گرفته می شود اما گزارشات اخیر دلالت بر این دارد که بیماری در مرحله بازگشت بوده و در بسیاری از مناطق پرورش طیور ایالات متحده از اهمیت فراوانی برخوردار شده است.  بدلیل تشخیص نسبتاً آسان بیماری که بر اساس الگوی مرگ و میر، جراحات کالبد گشایی و پاسخ به درمان (معمولاً به پنی سیلین وتتراسیکلین) حاصل می شود، پرندگان بندرت جهت تأیید تشخیص به آزمایشگاه ارسال می شوند. بنابراین میزان واقعی بروز بیماری و اهمیت اقتصادی آن بطور دقیق مشخص نیست. 

افزایش میزان وقوع بیماری در سالیان اخیر احتمالاً بواسطه افزایش حساسیت نژادهای جدید طیور گوشتی بوده است، اگر چه هیچ دلیل مشخص برای این امر وجود ندارد. با ادامه پیشرفت در انتخاب ژنتیکی جهت رسد سریعتر، بهبود ضریب تبدیل و افزایش میزان گوشت عضله سینه، پاسخ دستگاه ایمنی در برابر بیماریها کاهش یافته است. همچنین افزایش سهم بازار نژادهای پر بازده که قابل تعیین جنسیت از روی پر هستند و در نتیجه ازدیاد تعداد خروس های سنگین با “پردرآوری آهسته” ممکن است موجب افزایش آسیب پذیری پوست شده و یکی از دلایل زیاد شدن وقوع بیماری درماتیت گانگرنوز باشد. 

مکانیسم ایجاد بیماری : باکتریهای عامل بیماری که اغلب بصورت انفرادی یا جمعی از پرندگان مبتلا جدا می شوند، معمولاً در روده و پوست طیور یافت می شوند و علاوه بر این کلستریدیومها بطور طبیعی در خاک نیز وجود دارند. بنابر این حذف این عوامل از محیط زندگی یا فلور طبیعی پرنده بسادگی امکان پذیر نیست. این باکتریها تحت شرایط عادی موجب بروز بیماری نمی شوند.کلستریدیومها باکتریهای بی هوازی اجباری هستند به این مفهوم که آنها فقط در بافتهایی که بطور کامل فاقد اکسیژن باشند امکان تکثیر دارند این شرایط بافتی اغلب در جراحات، زخمها و کوفتگی های ایجاد شده در اثر عوامل مختلف پدید می آید.

برای مثال پس از اتمام خوراک و به هنگام ورود خوراک جدید به آشیانه، پرندگان بسمت دان خوریها هجوم آورده و سبب زخمی شدن یکدیگر می شوند و این امر موجب فراهم آمدن شرایط لازم جهت تکثیر این باکتریها و ترشح توکسین بوسیله آنها می گردد. اگر شدت نور بسیار زیاد باشد و یا پرندگان به هر دلیلی عصبی و هیجان زده شوند نتایج حاصل مشابه بوده و موجب افزایش جراحات و فراهم شدن شرایط بی هوازی مورد نیاز برای جایگزینی عفونت کلسترید یایی می گردد.  جهت شروع بیماری بوسیله کلستریدیومها وقوع آسیب بافتی ضروری است زیرا احتمال دارد این باکتریها از کبد طیور سالم نیز جدا شوند. این امکان که کلستریدیومها از طریق روده وارد جریان خون شده و ایجاد باکتریمی (6 ) نماید قابل پذیرفتن است. به هر ترتیب جهت ایجاد بیماری بوسیله این باکتریها مرگ بافت (نکروز) در اثر خراشیدگی، کوفتگی و سایر جراحات الزامی است.

  عوامل مستعد کننده : مطلب دیگری که موجب پیچیدگی بیشتر بیماری درماتیت گانگرنوز گردیده و آنرا بصورت یک مسئله چالش پذیر در آورده این می باشد که تحت شرایط تجربی و نیز در مزرعه نشان داده شده است که عوامل تضعیف کننده سیستم ایمنی از قبیل عفونت با ویروس بیماری عفونی بورس (گامبورو ) ، ویروس بیماری مارک، عامل کم خونی ماکیان، ویروس رتیکولواند وتلیوز (7 ) و یا آفلاتوکسیکوز موجب افزایش معنی دار وقوع بیماری می گردد. بنابر این تمامی شرایط ذکر شده بعنوان عوامل مستعد کننده این بیماری در نظر گرفته می شوند همچنین کمبود مواد مغذی که موجب ابتلای پوست می شوند از قبیل کمبود ویتامین (بیوتین، اسیدپانتوتنیک و ویتامین E ) و کمبود عناصر کم مصرف (روی و سلنیوم) و نیز تغذیه محصولات با منشأ حیوانی که حاوی مقدار زیادی باکتری کلستریدیوم هستند از سایر عوامل مستعد کنندهطیور نسبت به این بیماری می باشند.  توصیه هایی در مورد مدیریت بیماری درماتیت گانگرنوز 

 مطمئن شوید تمامی عواملی که ممکن است موجب آسیب پوستی گردند از قبیل میخ یا سایر اشیاء که از دیوار بیرون زده اند و نیز وسایل بجا مانده از کار روزمره (مانند نردبان و فرغون) از آشیانه تخلیه شده و وسایل پرورش همگام با رشد گله تنظیم شوند.  * مطمئن شوید که تراکم گله بیشتر از حد نیست(بویژه جهت خروسهایی با پردرآوری کند که جداگانه پرورش مییابند) زیرا این امر موجب افزایش آسیب رسانی پرندگان به یکدیگر می شود. 

 مطمئن شوید که پرندگان جیره مناسب حاوی مقادیر کافی ویتامین و عناصر کم مصرف دریافت نموده و همچنین از مصرف مواد خوراکی که ممکن است موجب عدم استحکام طبیعی پوست شوند خودداری نمایید. 

  اطمینان حاصل نمایید جیره مصرفی محتوی میزان کافی سدیم، فسفر، پروتئین، و اسیدهای آمینه ضروری (بویژه اسیدهای امینه گوگرددار) جهت رشد مناسب پر و ممانعت از کانی بالسیم باشد. 

 سعی نمایید ساعت روشنایی و شدت نور را کاهش داده و مطمئن شوید پرندگان هیجان زده نشده و حالت تهاجمی (همانند کانی بالیسم) به خود نمی گیرند و همچنین از خوراک و استراحت هر چه ممکن برخوردار هستند زیرا این امر علاوه بر ممانعت از بروز بیماری موجب بهبود ضریب تبدیل و کم شدن عوارض پا می شود. 

  در مورد مرغهای مادر و بوقلمون از نوک چینی صحیح اطمینان حاصل نمایید زیرا این امر موجب کاهش احتمال آسیب پوستی در اثر پرکنی می شود. 

 با استفاده از کوکسیدوستات های مؤثر و داروهای آنتی کلستریدیال مناسب در جیره از سلامت جدار روده و انجام حداکثر اعمال گوارشی و اطمینان حاصل نمایید. کوکسیدوستات مانع از تخریب جدار روده شده و این امر از دسترسی کلستریدیومها به جریان خون جلوگیری می نماید. همچنین داروهای آنتی کلستریدیال باعث کاهش (نه حذف کامل) کلستریدیویها در بدن طیور و بستر می شوند. 

  اطمینان حاصل نمایید که جیره مصرفی عاری از مقادیر خطر آفرین آفلاتوکسین یا چربی فاسد شده است. زیرا خاصیت تضعیف ایمنی آفلاتوکسین به اثبات رسیده و چربی فاسد(تندشده) موجب افزایش نیاز ویتامین E و سلنیوم می شود. 

 استرس را تا حد ممکن کاهش دهید زیرا استرس خود موجب تضعیف سیستم ایمنی می شود. بنابراین محیط پرورش و شرایط مدیریتی مناسب در آشیانه فراهم نمایید. این موارد شامل تهویه خوب، دمای مناسب، فضا و تعداد کافی دانخوری، آبخوری و غیره می باشد. 

 مطمئن شوید که برنامه تحویل خوراک بطور منظم اجرا شود تا هیچ زمان پرندگان بدون خوراک نمانند. دقت در سفارش خوراک و ایجاد مخازن اضافی جهت ذخیره می تواند مفید باشد. 

 کلیه اشخاصی که در آشیانه کار می نمایند باید به آهستگی رفت و آمد نموده بنحوی که پرندگان دچار استرس نشوند. این امر مانع از آسیب های پوستی می شود.  * در صورت امکان از نژادهای با سرعت پردرآوری مناسب استفاده نمایید. پردرآوری سریع موجب پوشش کامل بدن شده در صورتیکه پردرآوری کند موجب افزایش خطر آسیب پوستی و متعاقب آن بروز درماتیت می شود. 

 اطمینان حاصل نمایید برنامه واکسیناسیون مارک و گامبورو مناسب بوده و از عملکرد صحیح آن مطمئن شوید. همچنین مطمئن شوید که تمامی جوجه های وارده از ایمنی کافی مادری بر علیه عامل کم خونی ماکیان بهره مند هستند. این انتظار وجود دارد که جوجه های مبتلا به ویروس لکوز پرندگان تحت گروه j (8) بواسطه اثرات زیان بار این ویروس برروی دستگاه ایمنی جهت ابتلا به درماتیت گانگرنوز مستعد تر باشند اگر چه تا کنون تحقیقات علمی در این زمینه صورت نپذیرفته است. بنابراین بهتر است جوجه ها از گله های مادر عاری از ویروس لکوزماکیان تحت گروه j تهیه شوند.

آشیانه ها را کاملاً شستشو و تمیز نمایید و تا حد امکان از نظر اقتصادی آنها را خالی نگه دارید. همیشه از مواد ضد عفونی با اثر قوی بر علیه کلستریدیویها و اسپور آنها مانند مواد ضد عفونی کننده کلردار و یددار استفاده نمایید. بخاطر داشته باشید جهت حصول حداکثر فعالیت این مواد سطوح مورد ضد عفونی باید عاری از هر گونه مواد آلی باشند. بدلیل ماهیت کف اغلب آشیانه های طیور، ضد عفونی فقط می تواند موجب کاهش تعداد باکتریها و اسپور آنها گردیده و هرگز موجب نابودی کامل تمامی آنها نمی گردد. 

جهت تغییر PH خاک و کاهش تعداد کلستریدیویها و اسپور آنها از موادی مانند نمک و یا بیسولفات سدیم استفاده نمایید.

با مشاهده اولین علائم بیماری گله مبتلا را با یک داروی مناسب ( آکسی تتراسیکلین و پنی سیلین) از طریق آب آشامیدنی درمان نمایید. در این زمان برنامه های خود را مرور نموده تا عامل ایجاد بیماری مشخص و هر چه سریعتر در رفع آن بکوشید تا از پیدایش موارد بیشتر جلوگیری نمایید اگر شیوع بیماری روبه افزایش است یک آنتی بیوتیک آنتی کلستریدیال همانند ویرجینیا یاسین و لینلومایسین و یا باسیتراسین به خوراک اضافه نمایید. اگر آنتی بیوتیک مؤثر قبلاً مورد استفاده قرار گرفته است میزان مصرف آن را تا حد مجاز قانونی افزایش دهید.  در طی شیوع بیماری تلفات را چند بار در روز جمع آوری نمایید و به این ترتیب مطمئن شوید که پرندگان تلف شده بعنوان منبع دیگری جهت عفونت باقی گله عمل نمی نمایند.